مکانیسم ماشه و پرونده هسته‌ای ایران
با تشدید تنش‌های اخیر میان ایران و غرب، نگرانی‌ها درباره فعال‌شدن «مکانیسم ماشه» و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران افزایش یافته است. این سازوکار که بخشی از توافق برجام است، در صورت فعال‌شدن، تحریم‌ها را به‌صورت غیرقابل‌وتو بازمی‌گرداند.
گروه سیاسی ملت بیدار: با تشدید تنش‌ها میان ایران و غرب پس از حملات اخیر اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، موضوع فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» بار دیگر به کانون توجه محافل سیاسی و حقوقی بین‌المللی تبدیل شده است. این سازوکار که بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است، در صورت فعال‌شدن می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به‌صورت خودکار بازگرداند، حتی اگر روسیه یا چین با آن مخالفت کنند.
مکانیسم ماشه یکی از بندهای کلیدی توافق برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) است که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان) امضا شد. این سازوکار به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، طی فرآیندی ۳۰ روزه، تحریم‌های شورای امنیت را بازگردانند. ویژگی منحصربه‌فرد این مکانیسم، «غیرقابل وتو بودن» آن است؛ یعنی حتی مخالفت قدرت‌هایی مانند روسیه یا چین نیز نمی‌تواند از بازگشت تحریم‌ها جلوگیری کند.
در هفته‌های اخیر، ایران در واکنش به حملات نظامی اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای خود، بخشی از همکاری‌های داوطلبانه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تعلیق کرده است. این اقدام نگرانی کشورهای اروپایی عضو برجام را برانگیخته و آن‌ها را به فعال‌سازی مکانیسم ماشه تهدید کرده است.
تبعات فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای ایران
فعال‌شدن این مکانیسم می‌تواند پیامدهای برای ایران داشته باشد، از جمله:
-
بازگشت تمام تحریم‌های شورای امنیت، که این بار نه فقط توسط آمریکا، بلکه توسط تمام کشورهای عضو سازمان ملل اعمال خواهد شد.
-
محدودیت شدید در صادرات نفت و قطع دسترسی ایران به سیستم بانکی بین‌المللی.
-
دشواری در واردات کالاهای اساسی مانند دارو و غذا.
-
انزوای سیاسی و حقوقی و قرار گرفتن ایران در کنار کشورهایی مانند کره شمالی و ونزوئلا در فهرست «تهدیدکنندگان صلح جهانی»
مقامات ایرانی فعال‌سازی مکانیسم ماشه را «اقدامی پررویانه» خوانده و هشدار داده‌اند که در صورت اجرا، پاسخ مناسب خواهند داد. معاون حقوقی وزارت خارجه ایران اعلام کرده که هنوز اطلاع رسمی‌ای درباره فعال‌سازی این مکانیسم دریافت نکرده‌اند، اما در صورت وقوع، تبعات آن برای طرف‌های غربی نیز سنگین خواهد بود.
با نزدیک‌شدن به تاریخ انقضای مکانیسم ماشه در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۱۴۰۴)، کشورهای غربی برای استفاده از این ابزار تحت فشار زمان هستند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که اروپا ممکن است زودتر از موعد مقرر، این مکانیسم را فعال کند. از سوی دیگر، ایران با تاکید بر دیپلماسی فعال و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تلاش می‌کند از تشدید بحران جلوگیری کند.
مکانیسم ماشه به عنوان یک ابزار حقوقی-سیاسی، می‌تواند تحولات بزرگی در پرونده هسته‌ای ایران ایجاد کند. در شرایطی که تنش‌ها در منطقه به اوج خود رسیده، فعال‌شدن این مکانیسم نه‌تنها اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به تشدید بی‌ثباتی در سطح بین‌المللی منجر شود./ پایان پیام
