مکانیزم ماشه؛ ابزار فشار یا بازی رسانه‌ای؟
هر بار که نام «مکانیزم ماشه» یا همان اسنپ‌بک بر سر زبان‌ها می‌افتد، بازارهای ایران واکنش فوری نشان می‌دهند؛ دلار بالا می‌رود، بورس قرمز می‌شود و صف‌های خرید طلا و ارز طولانی‌تر. اما پرسش اصلی اینجاست، آیا این مکانیزم واقعاً قادر است اقتصاد ایران را فلج کند یا بیشتر یک سلاح روانی است که با ذهنیت فعالان اقتصادی بازی می‌کند؟
گروه سیاسی ملت بیدار نوشت: «اسنپ‌بک» یا همان مکانیزم ماشه، واژه‌ای است که هر بار تکرار می‌شود، لرزه‌ای بر بازارهای ایران می‌اندازد. فعالان اقتصادی و مردم، پیش از آنکه اتفاقی بیفتد، خود را آماده سقوط بورس، جهش قیمت دلار و افزایش تقاضا برای طلا می‌کنند.
این مکانیزم در برجام به‌عنوان یک ابزار حقوقی طراحی شد تا در صورت نقض تعهدات ایران، تحریم‌های شورای امنیت به‌طور خودکار بازگردند. از همان ابتدا، کارشناسان دیدگاه‌های متفاوتی درباره آن داشتند؛ عده‌ای آن را بمب ساعتی در متن توافق می‌دانستند و عده‌ای صرفاً ضمانتی برای پایبندی طرفین.
اما تجربه سال‌های اخیر نشان داد ماجرا پیچیده‌تر است. خروج آمریکا از برجام و تلاش این کشور برای فعال‌سازی اسنپ‌بک، با مخالفت جدی چین، روسیه و حتی بی‌میلی اروپا همراه شد. در نتیجه، آنچه به‌عنوان «بازگشت قطعی تحریم‌ها» مطرح شد، بیشتر جنبه سیاسی و تبلیغاتی داشت تا یک حکم حقوقی الزام‌آور.
با این حال، اقتصاد ایران به‌شدت به خبرها واکنش نشان می‌دهد. کافی است شایعه‌ای درباره احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه منتشر شود تا بازار ارز و بورس به هم بریزد. این نشان می‌دهد که اسنپ‌بک بیشتر از آنکه اثر واقعی اقتصادی داشته باشد، انتظارات و ذهنیت‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
کارشناسان معتقدند تحریم‌های یکجانبه آمریکا طی سال‌های گذشته به‌مراتب شدیدتر از تحریم‌های احتمالی شورای امنیت بوده‌اند. صادرات نفت، صنایع فلزی و پتروشیمی و حتی نظام بانکی، عملاً همین حالا نیز با شدیدترین محدودیت‌ها روبه‌رو هستند. بنابراین، فعال‌سازی اسنپ‌بک چیز تازه‌ای برای اضافه‌کردن ندارد و بیشتر نقش یک «سایه روانی» را بازی می‌کند.
از نگاه سیاسی، تکرار تهدید اسنپ‌بک ابزاری برای فشار روانی بر تهران است؛ ابزاری که با ایجاد نگرانی در بازارها، می‌تواند فضا را برای پذیرش شرایط سخت اقتصادی آماده کند.
به همین دلیل، کارشناسان راه مقابله را در مدیریت انتظارات داخلی می‌دانند. شفافیت در سیاست‌گذاری، تقویت بورس و ایجاد بازارهای موازی سالم، و همچنین دیپلماسی فعال اقتصادی می‌تواند جلوی تبدیل این سایه به بحران واقعی را بگیرد.
در نهایت، مکانیزم ماشه اگرچه در عرصه حقوقی و سیاسی مطرح است، اما در عمل بیش از آنکه اقتصاد ایران را زمین‌گیر کند، ذهنیت‌ها را نشانه می‌رود. همین ذهنیت‌هاست که می‌تواند بازارها را متلاطم سازد یا آرام نگه دارد./ پایان پیام
