نقش مجلس شورای اسلامی در سیاست خارجی ایران
سیاست خارجی کشور، به عنوان یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های سیاست‌گذاری، نیازمند همکاری و هماهنگی همه‌جانبه میان مجلس، دولت و دیگر نهادهای مسئول است تا بتواند منافع ملی ایران را در عرصه بین‌المللی به بهترین شکل ممکن تأمین کند.
به گزارش ملت بیدار؛ مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران، نقش مهمی در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور، از جمله سیاست خارجی، ایفا می‌کند. این نقش در چارچوب قانون اساسی و همچنین بر اساس وظایف و اختیاراتی که برای مجلس در نظر گرفته شده است، تعریف می‌شود. در این یادداشت، به بررسی تأثیر مصوبات مجلس شورای اسلامی بر سیاست خارجی ایران و همچنین نقش این نهاد در تصویب توافق‌نامه‌های بین‌المللی پرداخته خواهد شد.
بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی کشور بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت تعریف شده است. این اصول در اصل ۱۵۲ قانون اساسی مورد تأکید قرار گرفته‌اند. همچنین، اصل ۷۷ قانون اساسی تصریح می‌کند که «عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.» این اصل نشان‌دهنده اهمیت نقش مجلس در سیاست خارجی است، چرا که بدون تصویب مجلس، هیچ توافق‌نامه بین‌المللی نمی‌تواند جنبه اجرایی پیدا کند.
مصوبات مجلس شورای اسلامی می‌توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر سیاست خارجی کشور تأثیر بگذارند. یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که مجلس می‌تواند در آن تأثیرگذار باشد، تصویب قوانین مرتبط با تحریم‌ها و تعاملات اقتصادی بین‌المللی است. به عنوان مثال، تصویب قوانینی که به تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی مرتبط هستند، می‌تواند تأثیر زیادی بر روابط ایران با سایر کشورها داشته باشد.
علاوه بر این، مصوبات مجلس در زمینه بودجه دفاعی و نظامی نیز می‌تواند به طور غیرمستقیم بر سیاست خارجی تأثیر بگذارد. بودجه‌های نظامی اغلب به عنوان ابزاری برای تقویت دیپلماسی نظامی و همچنین افزایش توان بازدارندگی کشور در مقابل تهدیدات خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین، تصمیمات مجلس در این زمینه‌ها می‌تواند نقش مهمی در تعیین جهت‌گیری سیاست خارجی ایران ایفا کند.
همان‌طور که اشاره شد، یکی از وظایف اصلی مجلس شورای اسلامی، تصویب توافق‌نامه‌های بین‌المللی است. این روند به مجلس امکان می‌دهد تا بر تمامی توافق‌نامه‌ها و قراردادهای خارجی نظارت داشته باشد و از تطابق آن‌ها با منافع ملی و ارزش‌های جمهوری اسلامی ایران اطمینان حاصل کند. تصویب یا رد یک توافق‌نامه بین‌المللی در مجلس، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای روابط بین‌المللی ایران به همراه داشته باشد.
به عنوان نمونه، توافق‌نامه برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و گروه ۱+۵ به امضا رسید، یکی از مهم‌ترین مواردی است که نیاز به تصویب مجلس داشت. پس از مذاکرات طولانی و پیچیده، این توافق‌نامه به تأیید مجلس شورای اسلامی رسید، اما همچنان در روند اجرای آن مسائل و چالش‌های مختلفی مطرح بوده است.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم نقش مجلس در سیاست خارجی، نظارت بر عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور است. نمایندگان مجلس از طریق طرح سوال، استیضاح و همچنین بررسی گزارش‌های وزارت امور خارجه، می‌توانند نظارت دقیقی بر عملکرد دیپلمات‌های کشور داشته باشند. این نظارت، نه تنها موجب افزایش شفافیت در فرآیندهای دیپلماتیک می‌شود، بلکه می‌تواند به بهبود عملکرد دستگاه دیپلماسی و هماهنگی بیشتر آن با سیاست‌های کلان کشور منجر شود.
مجلس شورای اسلامی همچنین می‌تواند از طریق ایجاد کمیته‌های تخصصی در حوزه سیاست خارجی، به بررسی و تحلیل دقیق‌تر مسائل بین‌المللی بپردازد. این کمیته‌ها می‌توانند با همکاری کارشناسان و دیپلمات‌های باتجربه، راهکارهای مناسبی برای حل و فصل بحران‌های بین‌المللی و تقویت روابط خارجی کشور ارائه دهند.
اگرچه مجلس شورای اسلامی نقش مهمی در سیاست خارجی دارد، اما این نقش با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه است. یکی از این چالش‌ها، عدم هماهنگی کامل میان دستگاه‌های مختلف سیاست‌گذاری در کشور است. در برخی موارد، اختلاف نظرها و تفاوت‌های دیدگاهی میان مجلس و دولت یا دیگر نهادهای تأثیرگذار، می‌تواند به تضاد در اجرای سیاست‌های خارجی منجر شود.
همچنین، پیچیدگی و سرعت تغییرات در عرصه بین‌المللی، گاهی باعث می‌شود که مجلس نتواند به موقع و با دقت کافی به تصمیم‌گیری بپردازد. در چنین شرایطی، نیاز به اتخاذ تصمیمات فوری و انعطاف‌پذیری بیشتر در سیاست خارجی، ممکن است نقش مجلس را به حاشیه براند.
مجلس شورای اسلامی با توجه به اختیارات قانونی خود، نقش مهمی در تعیین و هدایت سیاست خارجی ایران ایفا می‌کند. از تصویب توافق‌نامه‌های بین‌المللی گرفته تا نظارت بر عملکرد دستگاه دیپلماسی، همه نشان‌دهنده تأثیرگذاری این نهاد بر روابط بین‌المللی کشور است. با این حال، به منظور افزایش کارآمدی و تأثیرگذاری مجلس در این حوزه، نیاز به افزایش هماهنگی میان نهادهای مختلف و همچنین بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری در مجلس وجود دارد.
در نهایت، سیاست خارجی کشور، به عنوان یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های سیاست‌گذاری، نیازمند همکاری و هماهنگی همه‌جانبه میان مجلس، دولت و دیگر نهادهای مسئول است تا بتواند منافع ملی ایران را در عرصه بین‌المللی به بهترین شکل ممکن تأمین کند./ پایان پیام
