مکانیزم ماشه؛ فرصت یا تهدید برای ایران؟
کارشناسان فعال‌سازی مکانیزم ماشه را تهدیدی بزرگ علیه ایران می‌دانند، اما برخی تحلیلگران معتقدند می‌تواند فرصتی برای بازنگری در سیاست‌های خارجی و اقتصادی کشور هم باشد.
گروه سیاسی ملت بیدار؛ سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا با درخواست فعال کردن «مکانیزم ماشه» دوباره پرونده هسته‌ای ایران را به خط مقدم مناقشات جهانی آوردند. معنای این اقدام روشن است: بازگشت تمام تحریم‌های شورای امنیت که در توافق برجام تعلیق شده بودند. اروپا در واقع نشان داد که دیگر نمی‌خواهد تنها به امید دیپلماسی بنشیند و تصمیم گرفته از ابزار فشار استفاده کند.
در عرصه سیاسی، این اقدام دو پیام مهم دارد. نخست این‌که شکاف میان اروپا و آمریکا، که در سال‌های اخیر گاهی دیده می‌شد، حالا کم‌رنگ‌تر شده و غرب یکصدا مقابل ایران ایستاده است. دوم این‌که اروپایی‌ها به دنبال کشاندن ایران به میز مذاکره‌ای تازه هستند؛ مذاکره‌ای که برخلاف برجام، محدود به بحث هسته‌ای نخواهد بود و احتمالاً مسائل موشکی و منطقه‌ای را هم شامل می‌شود. طبیعی است که ایران این مسیر را به معنای گسترش فشارها ببیند و اعتمادش به طرف‌های غربی کمتر شود.
از زاویه اقتصادی، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت یعنی محدودتر شدن دسترسی ایران به شبکه بانکی و مالی جهان. شرکت‌ها و بانک‌های خارجی به خاطر ریسک‌های حقوقی، ترجیح می‌دهند هیچ همکاری‌ای با ایران نداشته باشند. صادرات نفت که همین حالا به شدت زیر فشار است، بیش از پیش سخت خواهد شد و حتی بازارهای محدود باقی‌مانده هم دچار اختلال می‌شوند. تجارت خارجی هم پرهزینه‌تر خواهد شد؛ چون استفاده از مسیرهای غیررسمی و واسطه‌ها خرج مضاعفی بر اقتصاد می‌گذارد و در نهایت این هزینه به شکل تورم و فشار بر زندگی مردم خودش را نشان می‌دهد.
با این همه، ایران بی‌گزینه نیست. تجربه نشان داده که کشور در دوره‌های سخت هم توانسته راه‌های تازه‌ای پیدا کند. یکی از این راه‌ها، تقویت روابط با قدرت‌های غیرغربی مثل چین، روسیه و دیگر اعضای بریکس است. عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای می‌تواند فرصت‌هایی برای تجارت و همکاری‌های مالی ایجاد کند. در عین حال، حتی اگر اختلافات جدی باشد، حفظ حداقل کانال‌های گفت‌وگو با اروپا ضروری است. مذاکره در موضوعات محدود، مثل انرژی یا امنیت منطقه‌ای، می‌تواند جلوی بسته شدن کامل درها را بگیرد.
از طرف دیگر، در داخل کشور نیاز به اصلاحات اقتصادی جدی‌تر از همیشه احساس می‌شود. کاهش وابستگی به نفت، تقویت تولید داخلی، افزایش صادرات غیرنفتی و حمایت از صنایع دانش‌بنیان باید در اولویت باشد. گسترش بازارهای صادراتی در آسیا، آفریقا و کشورهای همسایه هم می‌تواند بخشی از فشار تحریم‌های غرب را جبران کند. ایران همچنین می‌تواند از برگ انرژی استفاده کند؛ قراردادهای بلندمدت با کشورهایی مثل چین و هند همچنان برای ایران امتیاز بزرگی به حساب می‌آید.
در کنار همه این اقدامات، نباید فراموش کرد که تحریم‌ها بیش از همه روی زندگی مردم تأثیر می‌گذارند. بنابراین جلب اعتماد عمومی و شفافیت در اطلاع‌رسانی اهمیت زیادی دارد. مقابله با فساد، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و بهبود مدیریت اقتصادی می‌تواند تحمل جامعه را در برابر فشارها بالا ببرد.
فعال شدن مکانیزم ماشه مرحله تازه‌ای در کشمکش ایران و غرب است؛ مرحله‌ای که می‌تواند هم روابط سیاسی را تیره‌تر کند و هم فشار اقتصادی را افزایش دهد. با این حال، در دل همین بحران هم امکان بازتعریف سیاست خارجی و اصلاحات اقتصادی وجود دارد. آینده تا حد زیادی به تصمیم‌های واقع‌بینانه و انسجام داخلی گره خورده است./ پایان پیام
